12 May Liệu Bitcoin có đang đứng trước một cuộc nội chiến mới?

Cuộc tranh luận về việc lọc giao dịch trên blockchain Bitcoin đang làm nổi bật sự chia rẽ trong cộng đồng phát triển, gợi nhớ đến cuộc chiến blocksize năm 2015-2017. Vấn đề nằm ở xung đột giữa hai phe: một bên ủng hộ việc áp dụng bộ lọc nghiêm ngặt hơn (nhằm hạn chế các loại giao dịch như Ordinals, Inscriptions và CoinJoin), bên kia bảo vệ mạng lưới mở, phi tập trung. Phe phản đối cảnh báo rằng nới lỏng giới hạn OP_RETURN có thể khiến blockchain phình to, trong khi phe ủng hộ cho rằng các bộ lọc hiện tại là vô hiệu và mang tính kiểm duyệt mềm. Với sự gia tăng sử dụng các giải pháp thay thế như Bitcoin Knots và mối lo ngại về sự tập trung hóa quản trị, kết quả của cuộc tranh luận này sẽ định hình lại cách Bitcoin xác định tính trung lập, thực thi chính sách, và vai trò tiến hóa của nó trong thế giới tiền mã hóa.

Sửa bộ lọc hay xóa bỏ kiểm duyệt giao dịch?

Tranh cãi xoay quanh chính sách lọc mempool của Bitcoin đã phơi bày những chia rẽ sâu sắc trong cộng đồng phát triển, đặc biệt là về cách xử lý các giao dịch không liên quan đến tiền tệ như Ordinals, Inscriptions và CoinJoin. Những giao dịch này hoàn toàn hợp lệ, trả phí thị trường, nhưng nhiều người vẫn cố gắng loại chúng dựa trên nội dung hoặc ý định – một hình thức kiểm duyệt chủ quan hơn là vi phạm quy tắc. Tâm điểm của cuộc tranh luận là đề xuất của Peter Todd nhằm loại bỏ giới hạn cũ về lưu trữ dữ liệu tùy ý thông qua trường OP_RETURN. Phe ủng hộ cho rằng các bộ lọc hiện tại không hiệu quả vì có thể dễ dàng vượt qua bằng cách gửi trực tiếp đến thợ đào hoặc sử dụng mạng lưới truyền tải thay thế, và việc giữ lại những giới hạn này chỉ tạo ra ảo giác kiểm soát mà không mang lại lợi ích thực tế. Họ lập luận rằng việc loại bỏ các ràng buộc này không chỉ phản ánh bản chất phi tập trung của Bitcoin mà còn giảm áp lực tập trung hóa từ việc phụ thuộc vào các triển khai mempool không chuẩn.

Ngược lại, phe phản đối cảnh báo rằng việc nới lỏng các giới hạn này sẽ đẩy Bitcoin trở thành sổ cái dữ liệu đa năng thay vì mạng lưới tiền tệ, làm suy giảm giá trị cốt lõi của nó. Nhiều lo ngại đã được đặt ra về tình trạng tắc nghẽn không gian khối, tập hợp UTXO lớn hơn và tác động lâu dài đến tính phi tập trung. Một số nhà phát triển, như Jason Hughes của Ocean Mining, thậm chí cảnh báo rằng những thay đổi này có thể biến Bitcoin thành “altcoin vô giá trị” Hơn nữa, sự bất mãn với Bitcoin Core càng gia tăng khi nhiều người vận hành nút chuyển sang các triển khai thay thế như Bitcoin Knots của Luke Dash Jr., phản ánh sự mất niềm tin vào cách quản lý mạng lưới.

Điểm mấu chốt nằm ở sự khác biệt giữa quy tắc đồng thuận và chính sách truyền tải. Các thay đổi được đề xuất không làm thay đổi cơ chế đồng thuận mà chỉ điều chỉnh cách các nút xử lý việc truyền tải giao dịch. Phe ủng hộ lọc mạnh (bao gồm Luke Dash Jr.) cho rằng các giao dịch “spam” và CoinJoin làm giảm trải nghiệm người dùng, trong khi phe ủng hộ quyền riêng tư coi đây là hình thức kiểm duyệt, tạo tiền lệ xấu khi các trường hợp sử dụng bị phạt hoặc loại trừ.

Ảnh hưởng của cuộc tranh luận này vượt xa câu hỏi kỹ thuật về cách nút Bitcoin xử lý giao dịch chưa xác nhận. Nó chạm đến nền tảng triết học của Bitcoin: liệu nó nên hoạt động thuần túy như một mạng lưới tiền tệ hay vẫn giữ nguyên tính mở và chống lại sự kiểm soát. Trong khi các nhà phát triển Core nhấn mạnh tính thực tiễn và hiệu quả mạng lưới, phe phản đối lo ngại rằng chính sách mempool đang trở thành cánh cửa sau cho kiểm duyệt mềm. Sự gia tăng của các triển khai thay thế như Knots (và Libbitcoin ở mức độ thấp hơn), lời kêu gọi phi tập trung hóa quyết định chính sách, và xu hướng một số thợ đào ưa chuộng nhánh phụ cho thấy Bitcoin đang bước vào giai đoạn mới, nơi thiết kế giao thức, cam kết ý tưởng và cấu trúc quản trị cần được hòa hợp để bảo vệ triết lý phi tập trung và tự do của nó.

Nhiều Người So Sánh Với Cuộc Chiến Blocksize Năm 2017

Cuộc tranh luận hiện tại về OP_RETURN và lọc mempool có nhiều điểm tương đồng với cuộc chiến blocksize năm 2015-2017 – một trong những chương gây chia rẽ nhất trong lịch sử Bitcoin. Cả hai cuộc tranh luận đều xoay quanh sự bất đồng cơ bản về mục đích của Bitcoin: liệu nên duy trì tối giản và chống kiểm duyệt, hay tiến hóa để hỗ trợ các trường hợp sử dụng linh hoạt hơn.

Cuộc chiến blocksize bắt đầu khi một số nhà phát triển và doanh nghiệp thúc đẩy tăng giới hạn kích thước khối 1MB để giải quyết phí giao dịch tăng cao và tình trạng tắc nghẽn. Đối thủ của họ lập luận rằng tăng kích thước khối sẽ tập trung hóa mạng lưới, làm khó khả năng chạy nút của người dùng phổ thông, làm suy yếu tính phi tập trung và khả năng chống kiểm duyệt của Bitcoin. Kết quả cuối cùng là Segregated Witness (SegWit), được kích hoạt thông qua cơ chế User Activated Soft Fork (UASF). Tuy nhiên, hậu quả là sự phân tách vĩnh viễn khi phe phản đối SegWit và ủng hộ khối lớn tách ra để tạo ra Bitcoin Cash (BCH).

Hôm nay, vấn đề lọc OP_RETURN cũng lặp lại nhiều chủ đề tương tự. Phe ủng hộ bộ lọc cho rằng chúng bảo vệ hiệu quả mạng lưới và hạn chế spam, trong khi phe phản đối coi đây là sự can thiệp độc đoán làm tổn hại tính trung lập và khả năng chống kiểm duyệt của Bitcoin. Giống như cuộc chiến blocksize đã làm rõ ai kiểm soát quy tắc của Bitcoin – người dùng, không phải nhà phát triển hay thợ đào – cuộc tranh luận này đang khiến nhiều người suy nghĩ lại về ý nghĩa của việc vận hành một nút và trách nhiệm của phần mềm đối với tính trung lập. Với người dùng đã chuyển sang các triển khai thay thế như Bitcoin Knots, những điểm tương đồng với thời điểm UASF và phân tách chuỗi năm 2017 là không thể bỏ qua, và kết quả có thể định hình lại sự cân bằng quyền lực trong mô hình quản trị của Bitcoin.

Lọc Giao Dịch Spam Có Thực Sự Khả Thi?

Mempool của Bitcoin là khu vực phân tán nơi các giao dịch hợp lệ nhưng chưa xác nhận được giữ bởi các nút cho đến khi thợ đào đưa chúng vào khối. Khi SegWit được giới thiệu vào năm 2017, nó di chuyển một phần dữ liệu giao dịch (witness data) ra khỏi cấu trúc truyền thống, giúp tận dụng không gian khối hiệu quả hơn. Điều này vô tình khuyến khích các giao thức như Ordinals và Inscriptions nhúng nội dung tùy ý với chi phí thấp.

Ordinals và Inscriptions, được giới thiệu vào đầu năm 2023, khai thác không gian witness của SegWit để khắc dữ liệu tùy ý như hình ảnh, văn bản hoặc cả tệp lên blockchain. Bằng cách sử dụng đầu ra Taproot và cấu trúc witness linh hoạt, các giao thức này vượt qua giới hạn truyền thống và nhúng siêu dữ liệu vào giao dịch mà không vi phạm quy tắc đồng thuận. Các triển khai CoinJoin như Whirlpool cũng sử dụng scripting nâng cao và không gian witness để điều phối giao dịch bảo vệ quyền riêng tư. Tất cả các kỹ thuật này hoạt động trong khuôn khổ quy tắc của Bitcoin và trả phí yêu cầu, nhưng chúng khác biệt với các trường hợp sử dụng tiền tệ truyền thống, gây lo ngại về tính bền vững và ý định của không gian khối.

Ocean, một nhóm khai thác Bitcoin dẫn đầu bởi Luke Dash Jr. và được Jack Dorsey hậu thuẫn, đã triển khai bộ lọc trong cơ sở hạ tầng nút của mình dựa trên Bitcoin Knots, từ chối một số loại giao dịch được coi là spam. Bộ lọc này bao gồm các inscriptions Ordinal và giao dịch CoinJoin từ ví Samourai Wallet’s Whirlpool hoặc Wasabi Wallet. Bộ lọc hoạt động bằng cách áp đặt giới hạn chặt chẽ về kích thước OP_RETURN và từ chối giao dịch sử dụng quá nhiều không gian witness. Ocean lập luận rằng điều này bảo vệ hiệu quả mạng lưới và duy trì trọng tâm tiền tệ của Bitcoin, nhưng phe phản đối coi đây là hình thức kiểm duyệt, cảnh báo rằng nó làm phân mảnh mempool, làm suy yếu tính trung lập và bản chất tự do của Bitcoin. Những người phản đối lọc giao dịch cho rằng việc lọc các giao dịch “spam” ở cấp độ nút hoặc nhóm khai thác là không thực tế, vì người dùng có thể dễ dàng vượt qua bằng cách gửi trực tiếp đến thợ đào hoặc nhúng dữ liệu vào các phần không bị lọc.

Đề xuất loại bỏ giới hạn kích thước relay OP_RETURN sẽ có tác động sâu rộng đến cách các nút Bitcoin truyền tải và lưu trữ dữ liệu. Hiện tại, Bitcoin Core áp dụng giới hạn mặc định 80 byte cho đầu ra OP_RETURN, hạn chế loại và khối lượng dữ liệu người dùng có thể nhúng qua opcode này. Việc loại bỏ giới hạn này sẽ không thay đổi quy tắc đồng thuận của Bitcoin nhưng sẽ thay đổi cách các nút truyền tải giao dịch trên mạng, cho phép sử dụng OP_RETURN rộng rãi hơn. Điều này có thể giảm động lực cho người dùng giấu dữ liệu trong trường witness, nhưng cũng khiến việc lọc giao dịch dựa trên nội dung trở nên khó khăn hơn, thách thức các thực hành hiện tại như của Ocean. Cuộc tranh luận xoay quanh việc liệu lọc giao dịch bảo vệ chức năng của Bitcoin hay làm tổn hại nguyên tắc trung lập cốt lõi của nó.

Tóm Lại Là: Cuộc tranh luận về việc lọc giao dịch trên Bitcoin không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn là câu chuyện về triết lý và tương lai của mạng lưới. Liệu Bitcoin nên là một hệ thống tiền tệ đơn thuần hay mở cửa cho các ứng dụng sáng tạo? Câu trả lời sẽ định hình lại cách Bitcoin xác định tính trung lập, quản trị và vai trò của nó trong thế giới tiền mã hóa. Nếu không đạt được sự đồng thuận, nguy cơ phân tách mạng lưới và xói mòn niềm tin vào tính phi tập trung là rất lớn. Cuộc chiến này, giống như những lần trước, sẽ là bài kiểm tra quan trọng về khả năng thích nghi và sức sống của Bitcoin trong kỷ nguyên số.

Đừng quên theo dõi cộng đồng Bitfinex Vietnam tại Telegram, Twitter & Facebook để cập nhập các bài viết, thông tin & sự kiện sớm nhất nhé!